۱۰ چیزی که درباره عزت نفس نمی‌دانستید
گای وینچ Guy Winch
عزت نفس چه بالا باشد و چه پایین احساس ما نسبت به خودمان متغیر و پیچیده است.
عزت نفس “لوازم فرعی” روانشناختی طمع شده‌ایست که صنعتی میلیارد دلاری را به وجود آورده است. محصولات، برنامه‌ها، کتاب‌ها و مقالات فراوانی وجود دارند که قول می‌دهند عزت نفس‌تان را افزایش دهند به طوری که فرد ممکن است به این نتیجه برسد که فهم ما از این نشان ویژه بسیار پیشرفته است.
هر چند که اینطور نیست- روانشناسان همچنان در حال بحث درباره آنچه هستند که به عنوان عزت نفس شناخته می‌شود. اما پس از دهه‌ها مجادله بر سر تعریف عزت نفس، ابعاد و کارکرد آن چند چیز وجود دارد که روانشناسان بر سر آن با هم موفقند:
انواع گوناگونی از عزت نفس وجود دارد. دانشمندان عموماً موافقند که احساس ما از ارزش خویشتن هم به صورت کلی ( اینکه ما عموماً درباره خودمان چه چیزی حس می‌کنیم) و هم به صورت ویژه ( اینکه درباره خودمان در نقش و زمینه‌ای مشخص در زندگی‌مان مانند عزت نفس به عنوان پدر و مادر، یک متخصص، آشپز و…چه چیزی حس می‌کنیم) است. اگرچه همه ما تعدادی زمینه عزت نفس ویژه داریم، همه آنها به گونه‌ای یکسان مهم نیستند زیرا…
تاثیر عزت نفس ویژه بر روی عزت نفس کلی تغییر می‌کند. هر چه آن زمینه خاص برایتان مهم‌تر و معنادارتر باشد، تاثیر گسترده‌تری بر احساس عمومی شما از ارزش خویشتن می‌گذارد. برای نمونه اگر در گلف ندرخشید و برایتان مهم هم نباشد آسیب نخواهید دید اما چنانچه گلف‌باز حرفه‌ای باشید این ندرخشیدن به منزله ضربه‌ای کارا برایتان خواهد بود. علتش این است که …
عزت نفس ما روزانه و ساعت به ساعت نوسان دارد. مانند موهایمان که یک روز خوش حالت است و روز دیگر نیست، ممکن است یک روز از خواب برخیزیم در حالی که احساس فوق‌العاده‌ای نسبت به خودمان داریم و درست روز بعدش این احساس ناپدید شود. معمولاً ما به عزت نفس‌مان به گونه‌ای نگاه می‌کنیم که گویی به طور عمومی یا خوب است یا بد. حال آنکه عزت نفس متغیرتر از آن است که می‌اندیشیم، و پیوسته بر اساس بازخورد درونی که از خود می‌گیریم یا بازخورد بیرونی که از محیط دریافت می‌کنیم، تغییر می‌کند. در حالی که برخی از افراد عزت نفس اساسی بالاتری از دیگران دارند…
عزت نفس بالاتر لزوماً بهتر نیست. ایده‌ال آن است که عزت نفس‌تان باید بالا، اما نه بیش از اندازه بالا، باشد. خودشیفته‌ها معمولاً حس ارزشمندی فوق‌العاده نسبت به خودشان دارند اما عزت نفس‌شان نیز بسیار شکننده و ناپایدار است. به طوری که حتی “اهانتی” ناچیز هم می‌تواند سبب حس “زخم‌خوردگی” وحشتناکی در آنها بشود. به همین علت است که افرادی با عزت نفس خوب و پایدار به لحاظ روانشناختی بسیار بهتر از کسانی هستند که عزت نفس بالا اما شکننده‌ای دارند. چنانچه شخصی فکر کند به گونه خارق‌العاده‌ای جذاب است شاید منشا آن بخش خودشیفته روانش یا شاید هم بازتاب راستین ظاهرش باشد- اما به هر حال چیزی درباره عزت نفسش نمی‌گوید چون…
عزت نفس هیچ ارتباطی به جذابیت فیزیکی ندارد. مطالعات نشان می‌دهد که افرادی با عزت نفس پایین هم درست به اندازه آنهایی که عزت نفس بالا داشتند قضاوت و جذاب در نظر گرفته می‌شدند. آنچه تفاوت ایجاد می‌کند نحوه‌ایست که خودمان را ارائه می‌دهیم. دو آدمی را تصور کنید که به یک اندازه جذاب هستند: فردی که حس بهتری به خودش دارد، برازنده‌تر لباس می‌پوشد، اعتمادش بیشتر است احتمالا تاثیر نخستین بهتری می‌گذارد نسبت به آنکه به سر و وضعش نرسیده و حس عدم اطمینان و ناامنی دارد. اگر همچنان بر این باورید که افراد جذاب باید احساس بهتری به خودشان داشته باشند چون توجه و تحسین بیشتری دریافت می‌کنند در نظر بگیرید که…
افرادی با عزت نفس پایین در برابر بازخوردهای مثبت مقاومت می‌کنند. متاسفانه داشتن عزت نفس پایین ما را در مقابل تعریف‌ها و بازخوردهای مثبتی مقاوم می‌سازد که می‌تواند باعث بهبود حس ما از ارزش درونی‌مان شود. هنگامی که عزت نفس ما پایین است از تحسین‌ها حس بی‌ارزشی می‌کنیم و انتظارهایی که فکر می‌کنیم این تحسین‌ها به وجود می‌آورند در واقع باعث استرس‌مان می‌شود. بسیاری از افراد در تلاشند تا عزت نفس‌شان را در قالب جملات تاکیدی مثبت مانند “من جذابم و ارزش عشق را دارم” یا “به زودی به موفقیتی بزرگ خواهم رسید” بهبود دهند. متاسفانه…
جملات تاکیدی مثبت باعث می‌شود که افرادی با عزت نفس پایین احساسی به مراتب بدتر داشته باشند. این افراد که بیشترین نیاز را به جملات تاکیدی مثبت دارند معمولاً در هنگام تکرار آن بدترین احساس را نسبت به خودشان دارند. زیرا: هنگامی که عبارتی بسیار دورتر از نظام باوری ما باشد معمولاً آن را پس می‌زنیم. هنگامی که کسی اساساً احساس ضعف و بی‌قدرتی می‌کند تکرار اینکه من چقدر نیرومندم تنها به یادش خواهد آورد که در واقع تا چه اندازه برخلاف این گفته حس می‌کند. جالب است که بدانیم تنها افرادی از این جملات منتفع می‌گردند که از پیش عزت نفس بالایی دارند. جملات تاکیدی مثبت تنها محصولات محبوب در این آشفته بازار نیست- چیزهای دیگری هم وجود دارد و همه آنها در یک چیز با هم مشترکند:
اکثر برنامه‌های افزایش عزت نفس کار نمی‌کنند. مطالعات نشان می‌دهد که عزت نفس اکثر افراد پس از استفاده از این محصولات یا اتمام آن برنامه و کارگاه که هدفش بهبود عزت نفس است اصلاً تغییر نمی‌کند. حال پرسش اینجاست به رغم این موضوع چرا عزت نفس صنعتی چنین پررونق دارد؟ معلوم می‌شود که حین این برنامه‌ها، معمولاً خاطراتمان از اینکه بیشتر چه حسی داشتیم تحریف می‌شود و عزت نفس‌مان را حتی پایین‌تر از پیش به یاد می‌آوریم. سپس باور می‌کنیم که عزت نفس‌مان تغییر کرد در حالی که در واقع اصلاً تغییر نکرده است. افسوس که بسیاری از این برنامه‌ها و محوصلات کار نمی‌کنند چرا که:
عزت نفس بالاتر عملکردش مانند سیستم ایمنی عاطفیست. هنگامی که عزت نفس‌مان بالاتر باشد، کمتر تحت تاثیر استرس و اضطراب هستیم، طرد شدن‌ها و شکست‌ها را کمتر صدمه‌زننده می‌یابیم، و از آنها سریعتر جان سالم به در می‌بریم. در این راه، عزت نفس‌مان مانند سیستم ایمنی عاطفی عمل می‌کند که آسیب‌های روانشناختی و عاطفی را از ما دور می‌کند. آشکار است که باید هر کاری برای حفاظت و بهبود عزت نفس‌مان انجام دهیم، اما…
اکثر آسیب‌هایی که به عزت نفس‌مان وارد می‌شود از سوی خودمان است. متاسفانه ما اغلب به طرد شدن‌ها و شکست‌ها با تبدیل شدن به منتقدی درونی، شنیدن همه شکست‌ها و کمبود‌ها، به یاد آوردن نامهای گذاشته شده روی ما و پایین آوردن خودمان واکنش نشان می‌دهیم. سپس هنگامی که به آن صدمه می‌زنیم توجیهات مسخره‌ای برای خودمان می‌آوریم تا آسیب به عزت نفس‌مان را توجیه نماییم:” حقم بود! این کار مرا فروتن نگه می‌دارد! این برای پایین آوردن انتظار من است! این حقیقت دارد من از خودم متنفرم! “
اگر تنها یک “برنامه” وجود داشته باشد که بتوانیم آغاز کنیم و اثری فوق‌العاده برروی عزت نفس‌مان بگذارد، از میان برداشتن خودانتقادی غیرلازم و گفتگوی درونی تنبیهی است که خوشبختانه رایگان هم هست!
مترجم ثریا مرعشی
لینک مقاله