چگونه مشاجره سالم زناشویی را از نوع ناسالمش تشخیص دهیم

بحث و مشاجره بخشی عادی از رابطه زناشویی یا هر نوع رابطه همراه با تعهد است. اما جر و بحث به همراه سوءاستفاده عاطفی جایی در ازدواج ندارد. اگر نشانه‌های بارز بهره‌کشی عاطفی را بدانید تشخیص آن بسیار ساده میشود. رابطه‌ای ایده‌آل است که همیشه یا در اغلب مواقع صلح و هماهنگی بر آن حکمفرماست. میتوان گفت که هدف هر زوجی قطعاً باید چنین باشد. از سویی دیگر همانطور که سرطان باعث نابودی جسم میشود، بهره‌کشی عاطفی نیز تاثیر ویرانگری بر ازدواج دارد. هنگامی که مشاجره‌ای میان یک زوج در میگیرد بحث بر سر نتیجه‌ای خاص مانند وظایف خانه، چگونه خرج کردن، دوستان یا اعضای خانواده آزاردهنده یا رسیدگی به حیوان خانگیست.

هنگامی که بحث بر سر موارد بالا میان زوجی بالا میگیرد آنها از عبارت “مشکلات زناشویی” یاد می‌کنند که لزوماً همراه با سوءاستفاده عاطفی نیست. اگر در مقام مقایسه بر آییم میشود نتیجه‌گیری کرد که سوءاستفاده‌کنندگان عاطفی به گونه‌ای سیستماتیک به دنبال کنترل پارتنر و همه جنبه‌های زندگیش هستند. آنها به کلی نسبت به احساسات و عواطف شریکشان بی‌توجهند. در واقع آنها به منظور تسلط بر پارتنرشان در پی کاستن از حرمت نفس و ارزشهای وجودی آنها برمی‌آیند . نکته تاسف‌برانگیز ماجرا این است که با گذشت زمان برخی از قربانیان سو استفاده عاطفی به این نتیجه میرسند که سزاوار چنین برخوردهایی هستند – که البته هرگز نیستند!- و اینکه استحقاق تصمیم‌گیری برای خود را ندارند.

بهره‌کشی عاطفی که مورد رسیدگی و توجه قرار نگرفته باشد بنیان هر رابطه‌ای را از هم میپاشاند و اکثر قربانیان بر جای مانده را دچار جراحات عاطفی عمیق می‌گرداند. هنگامی  که  بحث تشخیص و جداسازی مشاجره معمولی از نوع بهره‌کشانه به میان میاید نیت طرفین ماجرا اهمیتی به سزا دارد. در مشاجره نرمال و معمول نیت هر کدام از زوج‌ها پیش بردن راه و روش خود در موضوعی خاص است، حال آن که در نوع ناسالمش هدف زیر سلطه بردن و کنترل دیگریست تا مجبور شود و سرانجام تن به انجام کاری دهد که طرف مقابل میخواهد. تشخیص این حالت بسیار حائز اهمیت است به خصوص هنگامی که میخواهید ارزیابی کنید که آیا مورد بهره‌کشی عاطفی واقع شده اید یا نه.

سوءاستفاده گران عاطفی بر این باورند که تنها آنها هستند که حق تصمیم‌گیری در همه امور را دارند. آنها خود را “ژنرال” رابطه میدانند و دیگری را به چشم “سربازصفر”  دون پایه‌ای میبینند که وظیفه‌اش اطاعت محض است. این ژنرالها تا هر حدومرزی پیش میروند تا اطمینان حاصل نمایند که دستورهایشان اجرا میشود.

در حالی که زوج ها بر سر موضوعی مشاجره مینمایند تا سرانجام حل و فصلش کنند و پس از چند ساعت یا چند روز تعامل نرمال خود را از سر میگیرند، سوءاستفاده‌کنندگان عاطفی روزها، هفته‌ها و حتی سالها بر سر موضع خود میایستند. در دید نخست به نظر میرسد بنا به دلایلی غیرقابل توضیح شخص بهره‌کش در وضعیت روانی مناسبی نیست. پس از آن او پارتنرش را مقصر همه اشتباه‌ها میداند. سپس پیام این است :

اگر آن چه میگویم را انجام دهی همه چیز درست میشود – که در عمل هرگز چنین اتفاقی نمی‌افتد.

سرانجام پس از طی مراحل اضافی پیام آنها مبدل به زیر میشود:

 آنچه را میگویم انجام بده در غیر این صورت تنبیه خواهی شد.

این خاصیت تدریجی الگوی بهره‌کشیست که به طور آهسته پیش میرود و تله را به وجود می‌آورد. چنانچه فرد سوءاستفاده‌گر در آغاز هر رابطه ذات حقیقی خود را فاش کند هیچ کس با او وارد رابطه نمیشود. در حالی که تشخیص میان بهره‌کشی عاطفی و نبود توافقهایی که در یک رابطه نرمال پیش می‌آید دشوار نیست، برای قربانیان این رفتارها مشکل است که اقدام کنند و به این فرایند پایان دهند. به یاد داشته باشید که مورد سوءاستفاده واقع شدن هیچ گاه پذیرفته شده نیست و هیچ کس نیز سزاوار یا خواهانش نیست.

افراد سوءاستفاده‌گر می‌توانند اصلاح شوند، اگر چه رفتار آنها وابسته به پارتنرشان است. از سویی دیگر افرادی که قربانی این ماجرا بودند  باید  تغییر کنند. آنها نیاز دارند نخست به این مسئله اعتراف کنند و گامهایی شفاف برای رفع آن بردارند یا به رابطه‌شان پایان دهند. افزون بر آن باید حق خدادادی خویش را در آغوش بگیرند و در کمال احترام و وقار به  زندگیشان ادامه دهند و برای این کار باید نقشه‌ای عملی طرح کنند تا اکنون و در آینده اطمینان حاصل کنند که اوضاع به خوبی پیش میرود.

انجام این کار مستلزم یافتن حمایت از سوی اعضای خانواده و دوستانی که مورد اعتمادند یا متخصص مشاور در امور زوج‌هاست. اصلاح  رابطه‌ای که با بهره‌کشی عاطفی بارها و بارها ویران شده است نه آسان است و نه کاریست که ظرف یک شبانه‌روز به انجام برسد. مشروط بر اینکه سوءاستفاده جنبه فیزیکی و خشنی نداشته باشد هیچ تصمیمی بهتر است به صورت آنی گرفته نشود ولی به یاد داشته باشید که حتی یک حادثه فیزیکی هم زیاد است و قربانی بی‌درنگ باید از پارتنرش جدا گردد.