هفت نشانه‌ای که حاکی از کرخت شدن روانیست
دکتر جانیک وب
تعریف رسمی از واژه “کرخت” محرومیت از نیروی حس یا فاقد حس است. تعریف رسمی از کلمه “خالی” نیز شامل هیچ چیز، پر نشده یا اشغال نشده است. البته واژه کرخت درباره حواس فیزیکی به کار میرود برای مثال:” پایم از شدت سرما کرخت شده است.” و واژه خالی نیز عموماً بیانگر اشیاء فیزیکیست مانند : “این سبد خالیست. “اما این دو واژه معانی فراتر از عرصه فیزیکی دارند که در فهم تجربیات انسانی شادی و رضایت از زندگی سودمند هستند. بیشتر افراد توجه چندانی به احساساتشان ندارند و از واژه‌های خالی یا کرخت برای توصیف عواطفشان استفاده نمی‌کنند. اما من به عنوان روانشناس، بدون شک بسیاری از مردمان را دیده‌ام که به لحاظ ظاهری و بیرونی کاملاً در سلامت به سر میبرند، حال آنکه درونشان زندگی به گونه‌ای کرخت و بی‌حس جریان دارد.
چرا انسانها احساس کرختی میکنند
قصور عاطفی در دوران کودکی: این مورد زمانی ایجاد میشود که پدر و مادر حین بزرگ کردن فرزندشان نسبت به احساسات و نیازهای عاطفیش آگاهی کافی نداشته باشند. کودکی را تصور کنید که در خانواده‌ای رشد میکند که اساساً احساساتش از طرف اعضای خانواده نادیده گرفته میشود. مجسم کنید که در نبود پاسخ‌های مناسب بزرگسالان و در نتیجه عدم اعتبار و تایید عاطفی‌شان چگونه روز به روز احساسات این کودک بی‌اثر می‌گردد. این فرایند که معمولاً – نه همیشه- به گونه‌ای غیرعامدانه از طرف پدر و مادر صورت میپذیرد به وجودآورنده قصور عاطفی در دوران کودکیست و دلیل این امر هست که چرا افراد به رغم ظاهر رو به راهشان در زندگی به طور دوره‌ای احساس خلا یا کرختی می‌نمایند:
بسیاری از مردم به رواندرمانی روی می‌آورند به این سبب که از درون احساس خالی بودن یا کرختی میکنند. البته این احساس مانند اضطراب یا افسردگی اختلال روانی محسوب نمیشود، با این حال نشانه‌هایی را افراد درگیر با این احساس تجربه میکنند که با زندگی روزمره‌شان تداخل ایجاد میکند.
بیشتر شبیه عدم راحتی عمومیست که می‌آید و میرود. برخی از افراد نیز نشانه‌های فیزیکی آن را مانند فضایی خالی در شکم یا قفسه سینه حس میکنند. برخی دیگر نیز بی حسی عاطفی را تجربه میکنند. شاید احساستان شبیه به این باشد که گویی چیزی را از دست میدهید که دیگران دارند یا اینکه مشغول دیدن زندگی خارج از حباب آن هستید. گویی چیزی در جای خودش قرار نگرفته است که حتی نمیتوانید نامی بر آن بگذارید و سرانجام باعث میشود احساس جداافتادگی کنید، انگار آنطور که شایسته است از زندگی لذت نمیبرید.
دریافته‌ام افرادی که به لحاظ عاطفی متحمل شدیدترین و بیشترین قصورها شده‌اند و برای درمان اضطراب، افسردگی و مشکلات خانوادگی مزمن می‌آیند در نهایت این حس خلا را به گونه‌ای ابراز میکنند.
عموماً این خالی بودن مزمن است و در دوره‌هایی از زندگی طغیان یا فروکش میکند: تصور احساسی که دارند شاید دشوار باشد و کلید این احساس در نبود پاسخ‌های عاطفی از سوی پدر و مادر در دوره کودکی نهفته است. در اینجا لازم به ذکر میدانم که یادآور شوم انسان به گونه‌ای آفریده شده است که به هر حال عواطفی را تجربه نماید. هنگامی که این آفرینش مورد غفلت واقع گردد سیستم در هم میریزد. این کژکاری روان به علت سرکوب کردن عواطف است. در بسیاری از موارد خالی بودن یا بی حسی حتی از درد کشیدن نیز بدتر است. بسیاری از افراد به من گفته‌اند ترجیحشان این است که به جای بی حسی چیزی را حس نمایند.
بسیار دشوار است که به چیزی اعتراف کرد، توجیهش کرد یا آن در قالب کلمات در آورد که غایب است. حتی اگر موفق شدید این خلا و نبودن را در ظرف واژگان ریخته و به دیگری توضیح دهید، فهمش برای دیگران کاری سخت است. بی حسی نزد بیشتر مردم شبیه به هیچ چیزی نیست و هیچ چیز هیچ است، نه خوب و نه بد. اما در عملکرد داخلی انسان هیچ چیز قطعاً چیزیست. خلا یا بی حسی از درون و برون است و این را نیز دریافته‌ام که حسی نیرومندست. در واقع دارای نیرویست که افراد را برای فرار از آن وادار به اعمال افراطی میکند.
هفت نشانه‌ای که میگوید شما به لحاظ عاطفی کرخت شده‌اید:
۱-برخی اوقات احساس کاملاً فیزیکی خلا به ویژه در شکم، قفسه سینه یا گلو دارید. البته میتواند هر جای دیگری نیز باشد.
۲- گاهی اوقات خودتان را درگیر موقعیتی می‌بینید که به صورت طبیعی باید احساس خوشحالی، ناراحتی یا خشم داشته باشید اما چیزی حس نمی‌کنید.
۳- به گونه‌ای مکرر معنا و هدف زندگیتان را زیر سوال میبرید.
۴- افکاری در زمینه خودکشی دارید که نمیدانید از کجا سر در می‌آورند.
۵- در جستجوی هیجان هستید چرا که منتهی به این میشود که چیزی را حس کنید.
۶- رفتارتان در نظر دیگران گیج‌کننده است. گویی عدم پیوندتان با دیگران شما را جدا میسازد. گاهی فکر میکنید زندگی دیگران نسبت به شما از شفافیت بیشتری برخوردار است.
۷- اغلب اوقات حس میکنید که از خارج از گود به زندگی می‌نگرید. گویی نبود احساساتی که قرار بوده شما را به دیگران وصل کند سبب جدایی شما با آنها گردیده است.
این را بدانید که شما به دلیلی احساس خالی بودن یا کرختی میکنید و خبر خوش اینکه شما تنها نیستید. افراد دیگر نیز حسی مشابه شما را داشته‌اند. قرار نیست که شما این گونه باشید. همه این احساسات پیامی از سوی جسمتان برای شما دارند. بدنتان فریاد میکشد که چیزی اشتباه پیش میرود و …همه اینها با کمک رواندرمانی قابل حل است.
مترجم
ثریا مرعشی